Tag: gaeilge/irish

Posted on

Beo na Samhna: Sásanna na Sláinte

This is my article from BEO.ie November edition. In this I write about iOS, Android and Web apps and sites that can help you stay healthy. Perfect timing I think for anyone planning to turn over a new leaf in January. I even spoke about my recommendations below on a recent broadcast of Splanc on Newstalk.
 
Peggy Bacon in mid-air backflip, Bondi Beach, Sydney, 6/2/1937 / by Ted HoodTáim i mo shuí sa chistin agus tá an bháisteach ag síorthitim amuigh. N’fheadar an é seo an t-am is fearr chun scríobh faoi theicneolaíocht a chabhróidh leat aire a thabhairt dod’ shláinte? Níl uaim ach tine mhór the theolaí, an dá shlipéar agus m’fhallaing sheomra. Bhraithim ciontach faoin alt seo a scríobh go háirithe ó nár rith mé féin ar maidin le drochaimsir. Ach coicís ó shin bhí mé an-mhórálach asam féin ó chríochnaigh mé clár ‘Couch to 10K’. Seo clár 13 seachtain ina ritear trí uaire in aghaidh na seachtaine. Siúlfaidh tú ag an tús le giotaí reatha anois is arís ach ag an deireadh san iomlán tá tú in ann rith gan stró ar feadh 10 ciliméadar. Bhí traenálaí agam i mo phóca i rith an chláir ar fad: feidhmchláirín beag, Couch to 10K
 
Ach in am scríofa an ailt seo, tá an aimsir go hainnis agus is deacair brú a chur ort féin aon ní a dhéanamh nuair mar sin atá sé. Ach, mar a deirim go minic, níor chóir dúinn in Éirinn go háirithe aon ní a chur ar ceal mar gheall ar chúpla braon báistí. Caithfimid coinneáil orainn!
 
Sin ceann de na tréithe is tábhachtaí faoi réim shláinte nó bhia: leanúint leat – is féidir le teicneolaíocht cabhrú go mór linn é sin a dhéanamh. Má choinníonn tú taifead den obair atá curtha isteach agat freisin, is spreagadh mór an méid sin ar laethanta dona dorcha dhúluachair na bliana. Is féidir breathnú siar ar an dul chun cinn atá déanta go dtí seo. Más féidir do chuid éachtaí a roinnt le daoine eile atá den tuairim chéanna. Beidh tacaíocht agat freisin. Más féidir leat léargas a fháil ar imeachtaí lúthchleasa do chairde féin nó daoine a bhfuil meas agat orthu, gríosófar thú chun iarracht a dhéanamh tú féin.
 

Beartas Sláinte

 
Mar sin, lena n-áireamh, is iad beartas, taifead, spreagadh agus tacaíocht na ceithre rudaí is mó cabhair nuair atá tú ag tabhairt faoi réim shláinte. Féach nodanna eile ar shuíomh iontach an rialtais Get Ireland Active – tá neart ann chun thú a ghríosadh ó eolas agus firicí faoi shláinte go cluichí liathróide is rannta. Is fiú go mór roinnt ama a chaitheamh ar an suíomh seo.
 
“Ach Roseanne,” cloisim uaibh, “is colún teicneolaíochta seo, ní slí maireachtála! B’fhéidir gurb ionann an dá rud duitse ach bhí mise ag súil leis an alt sin faoi iOS5 nár scríobh tú go fóill!” Ach, a chairde, tá neart suíomhanna is feidhmchláiríní iOS is Android ann a chabhródh leat beartas agus taifead a dhéanamh agus spreagadh is tacaíocht a fháil nuair a bheas tú ag tabhairt faoi rún sláinte. B’fhéidir go mb’fhearr i bhfad an t-alt seo a scríobh do Bheo mhí Eanair nuair atá dea-mhianta na hathbhliana snasta úr ar bharr d’intinne. Ach dar liom, tá tú i bhfad níos fearr tabhairt faoi dhea-mhian ag am a oireann duit in ionad am nuair atá brú seachtrach ort é a dhéanamh.
 
Seo mo rogha de fheidmhcláiríní idirlín is gutháin a chabhródh go mór le duine atá ag tabhairt faoi.

  
Couch to 10K

 
Seo an ceann ar bhain mise feidhm as, ón tolg i leith. D’éirigh liom meachan a chailleadh lena chabhair agus, ar a laghad, tomhas ghúna amháin. Thaitin sé go mór liom mar lig sé dom taifead a choinneáil, chabhraigh sé liom mo dhul chun cinn a fhorbairt de réir a chéile agus má bhí fonn orm, lig an feidhmchláirín seo dom mo dhul chun cinn a roinnt le mo chairde ar Twitter agus ar Facebook. Fuair mé an-chuid tacaíochta ó mo chairde dá bharr. Is féidir éisteacht le do cheol féin ar d’iPod le linn a bheith ag rith. Le fáil mar fheidhmchláirín iOS.
 

Runkeeper.com

 
Seo an suíomh atá in úsáid agam anois, tharla an Couch 10K críochnaithe agam. Anois tá an nós agam, ligfidh seo dom taifead a choimeád. Tá suíomh ann, www.runkeeper.com, a ligeann duit taifead a choinneáil ded’ chuid cleachtadh lúthchleasa, bealach a leagan amach roimh ré, foireann sráide a chruthú agus ranganna áitiúla a aimsiú. Chomh maith leis an suíomh iontach, is féidir RunKeeper a chur ar uirlísí iOS, Android, Windows 7 agus le déanaí Symbian (e.g. Nokia). Ar iOS is féidir éisteacht le ceol ar an iPod le linn do chleachtadh aclaíochta (seachas snámh…!)
 

Nike Training Club

 
Seo ceann do na mná amháin. Is sás é ó Nike ar ndóigh atá lán le gnáthaimh aclaíochta idir 15 agus 45 nóiméad. Tá físeanna le gach gnáthamh a thugann treoir duit conas gach cuid den ghnáthamh a dhéanamh. Tá treoir ann freisin faoi na huirlisí a bheidh de dhíth (liathróid leighis, mata, meacháin, tromáin lúith srl.). Tá trí léibhéal difriúla ann do thosaitheoirí, idirmheánach is don ard-lúthchleasaí. Is féidir éisteacht le do cheol féin ar an iPod le linn an bhabhta traenála agus is féidir do dhul chun cinn a roinnt ar Facebook agus má tá ballraíocht agat ar Nike.com/NikeWomen, is féidir é a roinnt ansin. Má bhíonn ballraíocht agat ann freisin, gheobhaidh tú gnáthaimh bhreise mar dhuais. Thaitníonn an feidhmchláirín seo go mór liom: tá cuma an-dheas air agus tá na gnáthaimh crua, an-chrua! An t-aon míbhuntáiste ná nach bhfuil an feidhmchláirín seo ar fáil ach don iOS.
 
Chomh maith leis na feidhmchláiríní seo ar mo ghuthán, tá ceann a ligeann duit do ráta chroí a thaifead, tá feidhmchláirín eile Nike a d’fhéadfadh comhrá a dhéanamh le mo bhróga (tá slis sa sáile s’acu) agus ceann darbh ainm de MoodAgent a ligeann dom líostaí ceoil a chruthú bunaithe ar an bhfonn a bheadh orm féin. Tá feidhmchláiríní ann freisin a déanann cluiche de thraenáil: féach mar shampla Fitocracy nó Zombies Run. Má tá tuilleadh uait féach an liosta ar Greatist.
 
Má cheapann tú go bhfuil sé dochreidte go mbeadh do bhróga in ann teachtaireachtaí a chur chuig do ghuthán, nó chuig bunachar éigin sa néal, breathnaigh ar Withings. Pleascfaidh d’intinn!

Posted on

Blagaigí!

BilletesFuair mé r-phost le déanaí ó Oifigeach na Gaeilge in Institiúid Teicneolaíochta Bhaile Átha Cliath. Tá siad ag déanamh urraíochta ar an gComórtas Blagadóireachta san Oireachtas arís i mbliana. Is dócha (agus cur i gceart mé má táim ar strae faoi seo) nach bhfuil comórtas blagála eile sa tír seo le duais chomh mór le bhuachan: €500.00 don bhuaiteoir! Cé tá ag tarraingt a bhfoclóir Uí Dhónaill amach ó chúl an chófra anois?! De réir na rialacha, áfach,

Ba cheart don scríbhneoireacht sa bhlag a bheith dúshlánach, spreagúil, corraitheach agus taitneamhach, agus insint agus stíl bhríomhar sholéite i nGaeilge nádúrtha a bheith i gceist. Maidir le hábhar, bheadh aon cheann de na seánraí seo a leanas inghlactha: prós; filíocht; dialann; gné-alt; tuairisceoireacht nuachta; tráchtaireacht spóirt/pholaitiúil/eacnamaíochta; léirmheastóireacht cheoil/drámaíochta/scannánaíochta; alt taighde nó eile (níl aon srian maidir le hábhar).

B’fhéidir go bhfuil níos mó béime sa chomórtas seo ar caighdeán, stíl agus cruinneas na scríobhnóireachta ná mar atá i gcomórtas eile blagadóireachta ach is mír den chomórtas liteartha den Oireachtas an comórtas seo. Ní aon íonadh an bhéim sin mar sin. Má tá tú ag smaoineamh ar iontráil a chur isteach ní leor tús a chur le blag i nGaeilge inniu (don bhliain seo ar aon nós!) Caithfidh do bhlag i nGaeilge a bheith beo agus tugtha suas chun dáta rialta go leor ó 30 Márta 2010 go 30 Meitheamh 2010. Is é an spriocdháta ar iontrálacha an chéad lá mí Iúil agus gheofar tuilleadh eolais i leith iontráil anseo.

Déanfar an blag a mheas maidir leis na critéir seo a leanas:

  • caighdeán na scríbhneoireachta tríd síos;
  • chomh húdarásach is atá an scríbhneoir agus é ag scríobh faoi pé ábhar atá roghnaithe aige/aici;
  • an méid a chuireann an blag leis an bpobal Gaeilge ar líne trí ábhar suimiúil a chur faoi bhráid a lucht léitheoireachta (idir thagairtí d’fhoinsí eile agus a c(h)uid scríbhneoireachta féin);
  • an tuiscint agus tiomantas a léiríonn an t-údar i leith úsáid na meán ar líne ar bhonn sóisialta agus na buntáistí atá anseo don Ghaeilge;
  • an méid idirphlé a chruthaíonn an blag agus an dóigh a spreagtar an t-idirphlé seo (mar shampla, spás do nótaí tráchta agus naisc le blaganna eile a bheith curtha ar fáil).

Feicim ó suíomh álainn nua an Oireachtais freisin go bhfuil comórtas nua acu freisin le cabhair ó Ionad an Léinn Cheiltigh i Má Nuad darbh ainm de Giob Geab do theachtaireacht téacs! Speisiúil!

Go n-éirí libh!
Is le Eric Caballeroan ghriangraf thuas (cc)

Posted on

Learn Five things about lots of things

five1Táim díreach tar éis aoi-mhír a scríobh dar teideal Five things you may not know about the Irish Language do bhlagadóir darb ainm do Joe Scanlon. Is breá liom an sraith míreanna seo aige mar is féidir le éinne gur mian leo scríobh faoin ábhar is mór leo nó ar a bhfuil saineolas acu. Má’s mian leatsa a leithéid d’alt a scríobh líon isteach a fhoirm teagmhála anseo. Ní gá duit bheith i do bhlagadóir tú féin agus ar bealach is slí isteach ar an mblagadóireach aoi-mhír a scríobh. Mar bhlagadóir pearsanta agus gairmiúil tá a fhios agam nach bhfuil aon ní níos fearr ná aoi-mhír a fháil a fhad is go bhfuil sé uaithúil, go bhfuil taighde déanta i gceart agus go bhfuil níos mó ann ná “sales pitch”!

I have just had a guest post published on Joe Scanlon’s blog entitled Five things you may not know . Iabout the Irish Language. I think this is a great series by Joe where he invites anyone and everyone to write a post about their area of expertise or an area which they are passionate about. Bloggers being the show-offs that they are (myself included) have gone for it big-style as you will see from the list of posts so far. Contributing to a series like this is a great way to give blogging a go, especially if you are running a business and want to show your expertise. I know as a personal and business blogger that I love getting guest posts as long as they are unique, that the research is done and that it is far more than just a sales pitch!

Míle buíochas, Joe, don deis an blagmhír a scríobh!

Here’s a reprint of the post: (Buíochas le mo chara Ronan Ó D don chabhair 🙂 )

Five things you may not know about the Irish Language

1. Peig is not the worst book in the Irish Language. It’s not even the worst book on the Leaving Cert Syllabus. In my opinion that honour must go to Tóraíocht Dhiarmada agus Gráinne by Nessa Ní Shé* which isn’t even written in standardised Irish. Sadly the best book on the Leaving Cert Syllabus is studied by very few and is an epic story of unfulfilled young love, adventure, humour and high jinks spread over two continents involving gambling, sailing, tattie hoking and hypothermia: a real rags to riches blockbuster. If you have the opportunity try and convince your teacher to study Caisleán Óir. It’s great craic!

2. The Irish word for English is Béarla. You probably know this but did you know it is also the Irish word for nonsense? Says a lot really doesn’t it?

3. There are many loanwords from Irish in the English language as one would expect from two countries so close to each other. Daniel Cassidy claims in his 2007 book that the Irish invented much American slang claiming for example that the word jazz came from teas, meaning heat and having specific sexual connotations. (They didn’t teach you that in school, eh?) Amongst these slang words is also the word “quid” which is slang for money said to come from “mo chuid airgid”. In fairness to him it makes logical sense but being a largely illiterate minority in the nascent United States there is little evidence to back up his claims. There are loan words (and more importantly a wealth of beautiful bardic forms) in Irish from French, of course, and Latin too. In fact there is a whole system for changing a Latin word to Irish thanks to the methodical approach of the religion that brought the words to the country. My personal favourite loan words in the English language come from a very sad source. Two quintessentially English phrases, “Smashing!” and “Bully for you!” are anglicisations of the phrases “Is maith sin!” and “Bulaigh fir!” both common phrases in Ulster Irish (You would definitely know them if you had been enjoying Caisleán Óir rather than Peig as per point 1 above). Apparently they passed from one language to the other in the trenches during the Great War. It speaks volumes about the soldiers from Donegal who managed to remain that positive during such cruel and unusual times.

4. Irish is a funny language. There is no Irish for “I love you” or “I miss you” and yet it has some of the most beautiful love poetry in Europe (see point 3 above). The Irish for “You would feel” is pronounced “Wuhohaw” but spelt “Mhothófá”. The Irish for “would not get” (Ní bhfaighfidh) is pronounced “Knee wee” in Ulster Irish. While these two pieces of information are unamusing to a monolingual Irish speaker us bilingual Irish speakers have a little giggle about it the odd time.

5. Irish and Gaelic are two seperate languages in the same branch of Celtic languages. One major feature that differentiates them from other Celtic languages is that at some point Q-Celtic speakers (us and the Scots) took a notion against the “p” sound so that Pembroke in Wales would be Ceann Broc in Ireland or Scotland or the name David Williams would be Dáithí Mac Liam in Irish or Gaelic but Dafydd ap Gwilym in Welsh. Gaelic is differentiated from Irish by the fact that is has fewer tenses, its spelling was not standardised (meaning they’ve a lot more bhs, dhs and ghs hanging about), it has many loanwords, conventions and placenames from Scandinavian languages and the Gaelic for sweets is “suiteis” which is my favourite Gaelic word.

* For the real Celtic Language nerds among you Nessa Ní Shé was Somhairle Mac Gill-Eain’s muse and the inspiration for his most famour work “Dàin do Eimhir agus Dàin Eile” which is considered a classic of modern poetry regardless of language.

Posted on

Cuir ceist agus tosnóidh comhrá

I was recently commissioned to take on the Technology section in the Irish Language Lifestyle Magazine Website, Beo. Here is my first article which was originally published in Beo.

Ag teacht abhaile dom ó Gradaim na mBlag i gCorcaigh, pócaí go breá ach cloigeann tinn orm, d’éirigh liom roinnt machnaimh a dhéanamh ar blagadóireacht agus cúrsaí ghnó. Ba spéisiúil éabhlóid an gradaim ghnó i measc na ngradam ó gur thosaigh sé mar Ghradam don Bhlagadóir Ghnó is Fearr ach i mbliana d’athraigh an teideal go dtí An Blag Comhlachta is Fearr. Is léargas ar leith é seo ar borradh na mblag comhlachta in Éireann fiú le bliain anuas. Is é sin le rá tá borradh tagtha ar na comhlachtaí atá ag úsáid blaganna mar lárchuid dá stráitéis ghnó.

Chun an fhírinne a scríobh ní ró-mhinic a bhíonn an t-ábhar sin i bhfad ó bharr mo chloigeann, tinn nó eile! Táim faoi láthair ag obair do chumann gnó Éireannach agus machnamh á dhéanamh agam chuile lá ar na bealaí is féidir an t-idirlíon a úsáid mar uirlis ghnó. Táim ag obair ní ach go háirithe le grúpa oibre ar an meáin sóisialta agus machnaimh, plé, ceardlainne agus tuairiscí á dhéanamh againn ar an gcás ghnó do na meáin soisialta. An feiniméan is mó spéise liom faoi dul chun cinn an ghreasáin ó thaobh gnó de ná don chuid is mó is iad na tomhaltóirí atá chun tosaigh ar na gnólachtaí. Tá corporáidí móra ag tabhairt cuirithe do bhlagadóirí, líonroirí soisialta agus fiú giolchairí (“tweeters”) teacht chun labhairt leo faoina bproifíl ar líne, na huirlisí a úsáideann siad, an méad ama a chaitheann siad agus conas ar thóg siad a líonra. Tá na corporáidí proifisiúnta ag labhairt leis na saineolaí “amaitéaracha” seo chun tuiscint níos mine a fháil ar an réabhlóid cumarsáide seo. Cúpla bliain ó shin ba leor suíomh greasáin cúpla leathanach nach mór cosúil leis an ábhar margaíochta clóite a bhí ag an ngnó cheana. Ach anois tá domhain nua ann ar line, áit a bhfuil an-chuid le tuilleamh ag an té atá cróga.

Is é cumarsáid atá mar bhunús an domhain nua cróga seo. Leis an ábhar margaíochta clóite bhíodh an cumarsáid ag gabháil treo amháin i gcónaí. Do mhórmhór comhlachtaí in Éireann, cuma cé chomh mór is atá siad, creidtear gur mar seo a leanann cúrsaí. Ach ní gá ach cuardach a dhéanamh ar Google, Facebook, Bebo nó IGOPeople agus gheobhaidh úinéirí na ngnólachtaí seo amach go bhfuil comhrá ar siúl cheana faoina dtairgí agus seirbhísí, agus maith nó olc, leanfaidh an comhrá sin cuma má tá inchur acu ann nó muna bhfuil. Nó b’fheidir go bhfaighfidh siad amach nach bhfuil oiread is focal amháin scríofa futhú ar líne agus is measa sin i bhfad fiú ná gearáin. Dóibh siúd ar a dtugtar anois dúchasaigh digiteacha, daoine idir aois 15 agus 25, is é an t-idirlíon an chead pointe eolais agus teagmhála dóibh. Muna bhfuil daoine ag scríobh faoi do chomhlacht agus dá bharr ag nascadh chuig do chomhlacht ar líne teipfidh ort nuair a déanann saoránaigh an domhain úr cróga cuardach ort ar líne. Titfidh an comhlacht síos, síos an rangú agus ardófar iad siúd atá ag plé an comhlacht céanna ar a mblaganna maith nó, dia ár shábháil, olc. In Éireann, toisc braiteoreacht ghnólachtaí léimt isteach san uisce fiorúil agus an rud go bhfuil torthaí logánaithe ag Google ní ach go háirithe tá an contúirt seo méadaithe.

Dar liomsa sin ceann de na difríochtaí is mó atá ann idir an ghreasáin agus aon meáin eile a chuaigh roimhe. Tá cumarsáid mar bhunús ann ní ach go háirithe le seacht mbliain anuas. Agus tosnaíonn an cumarsáid sin go minic le ceist agus cuirtear an cheist sin le Google (I mí na Samhna 2008 thosnaigh 70.8% de na cuardach idirlíne ar Google). Muna bhfuil do chomhlacht le feiceáil mar fhreagra ar an gceist sin, caillfidh an chomhlacht amach. Rachaidh an easpa láithreachta i bhfeidhm níos mó is níos mó mar is é seo domhain na ndúchasach digiteacha áit nach mbeidh leathanaigh buí le fáil amach anseo.

Fiú an t-ábhar a diúltaíonn cumarsáid tógtar anois é agus déantar meascán nó “mash-up” an Bhéarla dhó fud fad an ghreasáin. Ar líne tá cearta freagartha ag an té a breathnaíonn ar aon suíomh, físeáin, cód fuaime, ábhar, íomhá, learáid gur fiú é. Níl tada digiteach ar domhain go bhféadfaí a chur ar fáil mar rud uathúil, mar aonad ann féin. Fiú má déantar iarracht acmhainní ganna a dhéanamh de acmhainn digiteach agus é a chosaint ó dháileadh agus athrú tá daoine ar líne agus níl faic níos gaire dá gcroíthe ach cosant na hacmhainne sin a bhris agus an acmhainn a scaipeadh fud fad an ghreasáin má’s féidir. Is cuma cad a cheaptar faoi dleathachas an ghnímh, is cumarsáid atá ansin freisin. Cumarsáid idir corporáidí agus a dtomhaltóirí.

Ach ní hacker mise, fiú níl aon spéis agam ann. Ligeann an ghreasáin dom mo shrutha cumarsáide a leathnú amach thar a mar a d’fhéadfainn riamh roimhe seo. Mar sin agus mé ag scríobh don iris seo don chéad uair ba mhaith liom cuireadh a thabhairt daoibh a léitheoirí. Níl i mo chuid alt anseo ach tús comhrá. Má tá fonn oraibh é a leanúint liom ar líne is féidir teacht orm ar mo bhlag, ar Twitter, ar LinkedIn, ar IGOPeople, nó ar FriendFeed. Agus cuirim fáilte riamh comhrá i nGaeilge ar ndóigh!

Foilsíodh an t-alt seo ar dtús i mBeo Márta 2009.