Filleann an Feall ar an bhFeallaire

The recent announcement that the Turing Award had been awarded to a team that created “Eugene Goostman” got me thinking for my most recent article for Beo.ie.

Beo.ie is currently seeking the assistance of its readership and supporters of independent minority language media. It is among a raft of Irish Language organisations that have had their funding withdrawn by Foras na Gaeilge in 2014, many of which have since closed their doors including my former place of work, Comhdháil Náisiúnta na Gaeilge which was founded in the 1940s. Beo.ie is a vital part of the international Irish language community media since 2001, allowing Irish Language writers and readers to consider and discuss news and current events in their own language.

‘To conquer the unknown, you must trust.’ Sin an mana a bhí ar lipéid mo dheoch tae luibhe ar maidin mar spreagadh don lá amach romham. Ritheann sé liom go mbíonn sé deacair uaireanta, go háirithe nuair atá tú ag plé leis an idirlíon, an oscailteacht seo a iompar leat i rith an lae.

Samhlaigh go bhféadfaí lipéid ar thae luibhe, rud chomh bunúsach, ársa mar dhea, deacrachtaí nuálaithe ár linne a achoimriú i mbeagán focal. De réir Pamela Mayer, saineolaí aigneolaíochta agus údar ‘Liespotting’, cloistear idir 10 is 200 bréag in aghaidh an lae. Tugann sí “deception epidemic” ar mhéid an mhí-ionracais atá sa saol comhaimseartha, ach dá réir, is tréith inbheirthe é sa chine daonna atá againn ó aois an-óg.

Ach le borradh teicneolaíochta tá sraithe eile ann: conas gur féidir linn a bheith muiníneach faoi na mílte duine atá inár gciorcal soisialta anois? Conas is féidir linn muinín a bheith againn sna céadta seirbhísí idirlín a bhfuil sonraí pearsanta acu fúinn? Conas is féidir linn ár ngá don teicneolaíocht a chomhardú le príobháideachas agus le sábháltacht eolais? Tá caibidil nua, gan chaint ar leabhar nua, á dhreachtú (is athhdreachtú) faoi mhothú ionannas an duine, cúrsaí muiníne agus teorainn phearsanta.

Drochscéala ‘Eugene Goostman’

Dóibh siúd a bhfuil deacrachtaí muiníne acu cheana, déarfainn gur chuir an nuacht is déanaí faoi Dhuais Turing soir in iomlán iad. Fógraíodh an mhí seo chugainn gur bhuaigh scata forbróirí an duais cháiliúil seo toisc gur chreid níos mó ná aon trian de mheitheal moltóirí go raibh siad ag plé le Eugene Goostman, buachaill de trí déag ón Ucráin in ionad a bheith i mbun cumarsáide le clár ríomhaire. Bunaíodh an duais in onóir Alan Turing a scríobh faoi mheaisíní machnaimh in 1950 is a chur an cheist:

“Are there imaginable digital computers which would do well in the imitation game?”

Is é seo prionsabal fealsúnachta bunúsach i gcúrsaí intleacht shaorga (IS) atá fós á phlé 60 bliain i ndiaidh bás Turing.

Ar ndóigh táthar ann nach dtugann mórán creidiúnt dá leitheid, ag rá go bhfuil an triail róghairid (5 nóiméad), nó gur cleas a bhí ann pearsa déagóra nach Béarla a phríomhtheanga a úsáid nó nach bhfuil fiúntas ar bith lena leithéid de dul chun cinn. Léigh mé cáinteoir amháin a rinne mórán de rud gur comhtharlúint dochreidte a bhí ann gur tharla seo ar ócáid comórtha 60 bliain ó bhás Turing.

Más é todhchaí éasca a shamhlaigh Arthur C. Clarke i gcathair Diaspar ina úrscéal The City and the Stars atá uainn is céim bheag ina threo sin an chéim seo. Samhlaigh mura mbeadh ar na ceadta céimí ollscoile tabhairt faoi dhíol is tacú teicneolaíochta in ionaid glaonna ar fud na cruinne. Samhlaigh go bhféadfaimís an obair sin a fhágáil le IS. Ní bheadh de dhíth ach na forbróirí agus, céim ar céim, bheadh an IS in ann tabhairt faoi fhorbairt na ríomhchlár freisin. Is é an todhchaí sin a chuireann eagla orainn is dócha agus a phléigh Clarke sa leabhar céanna agus a phléann na ceadta scríbhneoirí ficsin is fealsúnachta i leith IS.

An Neamh Seo Chugainn

Go pearsanta táimse ag súil leis an lá nuair is féidir liom díriú ar cheardanna agus ar na healaíona, ar rothaíocht is siúl trí choillte agus cois farraige, ar gach uile leabhar a léamh sa leabharlann, ar leabhair a chur sa leabharlann mé féin, ar luí siar agus a bheith ag samhlú dom féin. Tá mé ag súil leis an lá nuair nach mbeidh dualgas oibre ar aon duine beo agus an t-aon sprioc a bheas againn ná spriocanna bunaithe ar spéis in ionad a bheith bunaithe ar bhrabús corporáideach. Ach conas is féidir linn a dhóthain muiníne a bheith againn i dteicneolaíocht chun an saol só sin a ghealluint do gach mac is iníon máthar?

Táimid fós i bhfad uaigh sin go háirithe nuair a dtuigeann tú an comhrac inmheánach agus an lámhacán cúl scéithe a bhaineann le, mar shampla amháin, OAuth agus OpenID, péire creatlach aitheantais atá in úsáid, nó nach bhfuil in úsáid i gceart ag a leithéid Facebook, Microsoft, Google agus Twitter. Ligeann an creatlach seo úsáid frithchuimilte a dhéanamh dá seirbhísí i dteannta le suíomhanna idirlín eile. Mar shampla, más mian leat tráchtaireacht a dhéanamh ar suíomh is féidir ‘Social sign-in’ a úsáid toisc OAuth. Tá rian coimhlinte le leanúint i leith na teicneolaíochta seo chomh fada siar le 2012 de réir mo léamhsa.

An mhí seo chaite bhí an creatlach seo sa nuacht arís nuair a fógraíodh go ligeann feidhmiú an chreatlaigh do shuíomhanna mailíseacha eolas pearsanta a bhailiú gan stró. Tugadh “Covert Redirect” ar an locht seo. Cé nach bhfuil an earráid seo chomh contúirteach is atá Heartbleed faoinar scríobh Joseph Steinberg,

“Some might argue that [Heartbleed] is the worst vulnerability found (at least in terms of its potential impact) since commercial traffic began to flow on the Internet.”

Is achrann eile é a chuireann siar céim eile i dtreo saol na bhFlaitheas a bhfuil muid ag dréim leis.

Mar sin is buille eile é seo i gcoinne muinín i dteicneolaíocht ach mar a mhíníonn Matthew J. Schwartz ina alt faoi, ní hí an teicneolaíocht atá lochtach ach iad siúd atá á chur i bhfeidhm:

“Many developers, however, have used implicit flows when they should be using code flows, and many sites have allowed them to do so. (Bradley recently published OAuth guidance for developers about how to employ the right flow techniques.)”

Faoi Scáth an Amhrais

Thosaigh mé ag machnamh mar sin ar an bpriacal atá inghlactha dúinn agus sinn ag plé le teicneolaíocht. An ligfidh nádúr an chine daonna dúinn riamh an chéim mhór chun tosaigh a thógáil a fhad is a bhfuil grifters, is sharks, is con-artists amuigh ansin ag iarraidh feall a imirt orainn? De réir an tsaineolaí slándála Bruce Schneier, táimid ag éirí níos drogallaí in aghaidh contúirtí de réir a chéile toisc ár n-in-oiriúnachta.

When you implement measures to mitigate the effects of the random risks of the world, you’re safer as a result. When you implement measures to reduce the risks from your fellow human beings, the human beings adapt and you get less risk reduction than you’d expect — and you also get more side effects, because we all adapt.

End of year school fundraiser with Maria Doyle Kennedy

The first time I saw Maria Doyle Kennedy in clós na scoile I gave her a big “Hellloooo!” which is nice as she was a new parent in the school. Very welcoming of me eh? Nice for her: I was mortified of course because I obviously couldn’t separate fiction from reality and was in the middle of watching Dexter on Netflix… Cringe.

Maria Doyle Kennedy in Dexter Season 5
Maria Doyle Kennedy in Dexter Season 5

So yep we have a star of stage and screen in pobal na scoile but we’re way cool about it…. Ahem. I’m not just telling you this because I’m more than a little starstruck. Maria is playing a fundraiser gig for the school* on Thursday 26th June in the Odessa Club, Dame Court, Dublin. It’s the second last day of term so expect high spirits and even if you aren’t associated with the school what a great way to round off the school term even if terms are a distant memory for you. Come along – it’s €20 on the door for a great cause and a great gig. Bargain!

*Excuse me not mentioning the name of the school. It’s one of my online rules in order to protect the nippers. I know it’s not rocket science to work it out but I prefer not to make it easy. I feel crazy paranoid but I decided early on never to mention their regular haunts online.

Minecraft agus Imní Tuismitheora

My most recent article for Beo.ie looks at some of the issues that I as a parent am experiencing as my children get more involved in technology. Can I keep up with them? The latest game to cause some concern is Minecraft. Read on or contact me for a rough translation 🙂

Thugamar cuairt ar an deartháir is sine liom faoi Nollaig. Tá beirt chailíní aige agus le linn na cuairte thaispeáin siad Minecraft, cluiche ar an iPad nua s’acu, don bheirt gasúir is sine linne. Ó shin i leith tá na buachaillí s’againne go huile is go hiomlán gafa leis. D’insealbhaigh m’fhear chéile an leagan in aisce ar an iPad s’aige, ag ceapadh nach mairfeadh an leannán seo acu.

Thug m’fhear chéile a iPad leis ar turas coicíse agus go ceann trí lá d’ímpigh siad is d’impigh siad orm Minecraft a insealbhú ar an iPad s’agamsa. Dhiúltaigh mé. Thairg an duine is sine a chuid airgid féin chun íoc as: dar leis, thuill sé an t-airgead timpeall an tí agus is faoi féin conas a chaitheann sé é. Sa deireadh tháinig muid ar réiteach agus fuair mé an leagan nua de Lego Harry Potter. Tá dífríocht amháin idir Minecraft agus Lego Harry Potter a thuigfidh aon tuismitheoir eile le ‘crafters’ sa teach: tá críoch le Lego Harry Potter; leanfaidh Minecraft go deo.

Ach nach ionann cluiche amháin leictreonach agus ceann eile? Is ea, go pointe áirithe, ach tá difríochtaí móra idir gnáthchluichí agus Minecraft agus ní ormsa amháin atá imní faoin mbealach a imríonn na gasúir an cluiche seo. Ní gá ach cuardach a dhéanamh ar Google ar nós “kids playing too much minecraft” agus tiocfaidh tú ar neart cláracha plé agus blagmhíreanna ag tuismitheoirí imníoch ag lorg freagra ar an gceist.

Seoladh Minecraft don PC déanach i 2011 agus bronnadh duaiseanna láithreach air: “best downloadable game”, “best indie game”, srl. Tugtar cluiche bosca gainimh nó domhan oscailte ar a leitheid de cluiche. Seard atá i gceist leis seo ná nach bhfuil scéal ar leith i gceist leis an gcluiche: fágtar faoin imreoir taiscéal a dhéanamh sa domhan iad féin.

So proud - my nippers made this... :-/
So proud – my nippers made this… :-/

Tú Féin atá ar an Maide Eolais

De ghnáth, ó thaobh ríomhaireachta de, ciallaíonn sé seo nach bhfuil gá ach rialacha a leagan síos faoin mbealach gur féidir leis an imreoir gabháil i ngleic leis an timpeallacht. Mar sin is féidir a leithéid de chluichí a sheoladh go sciobtha de ghnáth freisin. Míbhuntáiste, ar ndóigh, is ea go bhfuil gá leis na rialacha ó nach bhfuil sé dodhéanta gach uile féidearacht insinte a shamhlú ar an gcéad dul síos agus a chruthú. In alt i 2005 (tá fhios agam – ársa go maith!) scríobh forbróir cluiche amháin, David Braben, go bhfuil ardchaighdeán léiriúcháin sroichte: tá samhail an tsaoil réadúil cruthaithe ach “The Holy Grail we are looking for in fifth generation gaming is the ability to have freedom, and to have truly open ended stories.”

An rud is aistí faoi Minecraft ansin ná go bhfuil na graificí bunúsach. An-bhunúsach. Tá siad blocach, tá an pailéad srianta go maith ach is cuma don imreoir mar má shocraíonn sé nó sí ar teaichín deich n-urlár le díon tuí a chruthú, thig leis. Níl srian ar bith leis an tsamhlaíocht ann. Sin an rud a tharraingíonn ar ais arís is arís eile iad. Sin an fáth go bhfuil an-spéis ag oideachasóirí sa chluiche seo.

Inár dteach tá neart uirlísí aibhléise idir uirlísí iOS agus ríomhairí. Tá Wii agus tá PSP againn agus d’éirígh leis na gasúir am a chur isteach ag imirt cluiche ar an meaisín DVD fiú! B’fhearr i bhfad leo suí siar le cluiche in ionad clár teilifíse agus go dtí seo tá níos mó spéis acu i gcluichí ina bhfuil fadhbanna le réiteach iontu nó sprioc ar leith in ionad cluichí “shoot-em-up”. Is é am ríomhaireachta an duais is fearr is féidir thabhairt dóibh agus tuilleann siad dearbháin timpeall an tí gur féidir leo trádáil ar son 15 nóiméad anseo is ansiúd.

Sách Buartha

Sa dara áit don duine is sine tá leitheoireacht agus dá dhearthair, tá teilifís mar chaitheamh aimsire. Nil mórán speise ag ceachtar acu i spórt, idir rannpháirteacht nó féachaint air. Mar sin, cosúil le híomhá choitinn na máthar, táim buartha go bhfuil siad ag foghlaim drochnósanna a mbeidh tionchar acu ar a sláinte anois agus amach anseo. Scríobh mé cheana (féach an nasc ‘is fearr an tsláinte’) faoin mbealach ina bhfuil cruthaitheoirí teicneolaíochtaí sláinte ag iarraidh “gamification” a shníomh tríd a gcuid earraí agus léigh mé alt amháin a leagann síos gurb iad na tréithe aigneolaíochta céanna a chruthaíonn cluichirí dírithe is a chruthaíonn “gym rats” dírithe. Nílim róchinnte ach feicim tréith na hiomaíochta sna gasúir. Le Minecraft feicim gur féidir leo díriú isteach ar thionscnamh agus fanacht leis go dtí go mbeidh sé curtha i gcrích acu. Caithfidh na himreoirí na hábhair thart timpeall orthu a úsáid chun an timpeallacht a mhúnlú. Tá dhá modh imeartha sa chluiche: cruthaitheacht nó modh an mharthanais. Ligeann an chéad cheann don imreoir leanúint leis an tógáil gan tionchar ó ocras, caitheamh an lae nó ó ionsaitheoirí cosúil le ainmhithe, damháin alla nó zombies. Sa mhodh marthanais, caithfidh an t-imreoir gabhail i ngleic leis seo go léir chun teacht slán. Is féidir leo imirt leo féin nó is féidir imirt thar an idirlíon le cairde agus stráinséirí.

STRÁINSÉIRÍ?? Coimthígh!

Bíonn tuismitheoirí buartha go minic faoi choimhthigh ar líne agus ar ndóigh ní cabhraíonn a leithéid de scéal is “Man jailed for having sex with 13 year old”  ina bhfuil an suíomh Bebo lárnach. Mar thuismitheoir briseann an scéal seo mo chroí. Is léir go dtuigeann cruthaitheoirí Minecraft deacrachtaí tuismitheoirí le hoscailteacht córas ar líne. Tuigeann siad an eagla. Ach is creatúir sóisialta muid agus giorraíonn beirt bóthair go háirithe nuair ortsa atá an fhreagracht an bóthar sin a thógáil cloch mhéarach i ndiaidh na cloiche méaraí. Tá modh sa chluiche mar sin gur féidir leat freastálaí priobháideach a shocrú agus na sonraí a roinnt le do chairde amháin. An buntáiste is mó atá leis seo ná gur le cuireadh amháin a ligeann tú imreoirí teacht isteach; an míbhuntáiste ná is faoin tuismitheoir, de ghnáth, an freastalaí a riaradh. Deis iontach foghlamtha, nach ea?!

D’fhógair Mojang, cruthaitheoirí Minecraft, le déanaí go mbeidh siad ag cur seirbhís freastalaí príobháideacha ar fáil, Minecraft Realms, ar costas $10 – $15 in aghaidh na míosa. Go dtí seo níl mórán spéise ag an mbeirt s’againne imirt lena gcairde agus faoin am a mbeidh, b’fhéidir go mbeidh riarachán freastálaí ar mo thoil agam…!

Cén áit don chultúr sa ré nua teicneolaíochta?

Ag taifead ag ceolchoirm

In this article for Beo! I write about the place of culture in the technological age. at the very botom you’ll find link to a previous blogpost that covers some of the same ground. I kick off here with a link to a great blog post by Aonghus Ó hAlmhain about developing programmers. I also write a little about the Stop SOPA Ireland campaign.

Críochnaigh mé m’alt deiridh ar thaobh aibhéise de shaghas inar chuir mé tús le ceist mhór i leith oideachas na teicneolaíochta. Bhí roinnt plé ansin idir mé féin agus Aonghus i dtráchtaireachtaí leis an alt féin agus ar Twitter. I ndeireadh báire, scaoil Aonghus leis ar a bhlag féin inar mhínigh sé an scéal ar fad agus a thuras pearsanta isteach i saol an ríomhcláraitheora. Is spéisiúil an léargas é agus is fiú a léamh.

Sa bhlag mhír seo pléann sé na bunclocha atá de dhíth chun ríomhcláraitheoir a thógáil. Táim féin den tuairim gurb iad foighde agus stuacacht na tréithe is mó atá de dhíth ar ríomhchláraitheoir: foighde chun chur suas le cliaint dúra cosúil liomsa agus stuacacht chun leanúint leat i gcoinne constaicí loighice agus dothuisceana a bhíonn, go minic, féinchruthaithe.

Ach in ionad a bheith ag scaoileadh fúm is tharam anseo faoin droch-chaoi ina bhfuil oideachas na teicneolaíochta sa tír seo, tharraing scéal eile mo shúil le mhí anuas: is mise snag breac na teicneolaíochta amach is amach! Is mó constaic a pléadh sa nuacht teicneolaíochta le déanaí ó shocraigh roinnt comhlachtaí idirlín tabhairt faoi lá lándorcha in agóid ar SOPA. Rinne acht rialtas SAM “Stop Online Piracy Act” jab an-cheisteach de reachtaíocht cóipchirt don idirlíon. Fuair an reachtaíocht seo an-chuid tacaíochta ó na foilsitheoirí móra ceoil, scannáin agus téacs ach is beag comhlacht idirlín, ceoltóir, ealaíontóirnó foilsitheoir beag a bhí chomh tógtha leis. Is féidir an scéal ar fad a léamh is a thuiscint trí SOPA a chuardach ar líne. An fhadhb is mó a bhí ag lucht a fhreasúra ina gcoinne ná an tslí gur shocraigh lucht a dhréachta ar chasúr a úsáid in áit an chleite. A luaithe is a bhí ábhar faoi chóipceart scaipthe ar ghréasán bhí sé i gceist an gréasán sin a ghearradh ón idirlíon trí iarraidh ar ISP a chuntas a dhúnadh agus trí stop a chur le suíomhanna eile, beag nó mór, nascadh leo.

In Éirinn

Ag taifead ag ceolchoirmShocraigh brúghrúpa Éireannach StopSOPAIreland úsáid a bhaint as an spéis idirnáisiúinta seo i gcúrsaí dlí, teicneolaíochta agus cearta chunfeachtas tráthúil a sheoladh le haird a tharraingt ar reachtaíocht atá idir láimhe san Oireachtas faoi láthair. De réir mo thuisceana, tá deacracht ag an dream seo leis an mbealach ina bhfuil an reachtaíocht seo á achtú chomh maith le hábhar an achta féin. Is é bun agus barr an scéil ná nach ionann múnla gnó na gcomhlachtaí ceoil, scannáin, bogearraí is leabhair (EMI srl.) atá “ag cosaint a gcóipceart” agus comhshaoil réadúil an chultúir chéanna seo. Níl an t-airgead céanna le déanamh as an gcultúr seo a scaipeadh a thuilleadh agus tá an dinosaur ag fulaingt, ag casacht is ag rith ón scamall dubh atá ag alpadh a dhomhain. N’fheadar céard a bheas fágtha: cúpla puirtleog raithní, crogall agus armadillo? Ach fásfaidh bláthanna agus feilecáin, rud nár mhair faoi ré na ndionosár.

Abigail Smith and Sue Rynhart play origial music by Irish composersAn toradh is mó dar liom as an aird seo atá ar SOPA agus reachtaíocht digiteach, idirlín agus cóipcirt ná gur tharraing seo ceist na cruthaitheachta sa ré dhigiteach go lár an aonaigh arís. Ní haon saineolaí dlí mé ach tá deirfiúr agus triúr deartháir agam gur ealaíontóirí is ceoltóirí iad (Is mise caora bán na clainne – iad siúd na cuilthíní). Tá i measc mo chol ceathracha dearthóir faisin, ceoltóir eile, iriseoir, grianghrafadóir (atá pósta le grianghrafadóir): sin an-chuid daoine atá ag brath ar chultúr agus ar a gcearta mar chruthaitheoirí an chultúir sin le snáith a choinneáil faoin bhfiacail. Maith dom mar sin má bhraitheann tú go bhfuilim rud beag claonta ar cheist an chóipchirt sa ré dhigiteach.

Níl aon cheist gur gá le hathbhreathnú ar dhlithe cóipchirt atá de dhíth mar nach n-oireann dlí analógach don ré dhigiteach; dlí a scríobhadh in am an leabhair, na téipe agus an cheirnín. Sa ré úr seo, is féidir cóip dhigiteach fhoirfe a dhéanamh go síoraí. Nuair is féidir é sin a dhéanamh, druideann costas tairgeadh an bhunruda i ngar do neamhní. Conas gur féidir luach a chur leis an mbunrud mar sin? Ach fós tá costais ag baint le cruthú cultúir: go bunúsach, caithfidh ealaíontóir ithe agus ar thaobh eile an scéil, is gá foireann a íoc i dtionscail idirnáisiúnta an cheoil is na scannánaíochta.

Na Duartain in Aisce

Pret a mediatiserIs minic anois go mbíonn sé indéanta cóip a fháil go ‘mídhleathach’ nuair nach féidir aon ní a fháil go dleathach: féach mar shampla an clib TV ar do chuid iTunes: níl faic ann ach is féidir duartan a fháil den tsraith is nuaí ar teilifís áit ar bith ar domhan: ná caill do shobalchlár Filipíneach is ansa leat arís go brách! Nó an raibh tú féin chomh díomach is bhí mé féin faoi raon clár a bhí ar fáil ó Netflix nuair a seoladh iad le rí-rá mór anseo le déanaí? Is cinnte go luíonn bochtanas an rogha seo ag doras na gcomhlachtaí móra foilseacháin agus rialtas na tíre seo mar nach féidir leo réiteach a shocrú le leitheidí iTunes, Netflix, Spotify srl. a ligfeadh dóibh a gcatalóg a roinnt anseo. Céard é an dara rogha mar sin? Fan go dtí go bhfuil an t-ábhar ar fáil ar DD nó ar DVD?

Ach ní ceist teicneolaíochta seo ar fad dar liom. Is gá dúinn, in ionad léimt isteach ar an scéal, smaoineamh ar céard tá uainn. Tá fonn orainn éisteacht le ceol, leabhair a léamh, breathnú ar scannáin agus bogearraí áisiúla a úsáid. Tá a leithéid ann agus tá siad ar fáil go dleathach. Tá roinnt den ábhar seo agus luíonn a gcóipceart leis an duine a chruthaigh é ach tá cuid eile de agus is le comhlacht a luíonn an cóipceart. Is iadsan atá ag seasamh an fhóid i leith a gcóipceart ar son na gcruthaitheoirí agus ar ndóigh, ar maithe le leas a bhaint as an gceart céanna sin.

Tionscal Faoi Stró

Dublin City Jazz OrchestraMar sin is ceist oideachais agus moráltachta atá ann dar liom Má mhúintear go bhfuil luach ag baint le gach píosa ábhair a chruthaítear. Ach an ionann an luach a chuirtear síos do scannán nua Martin Scorsese agus céimí scannáin nó saothar Crash Ensemble agus buaiteoir X Factor? Gach seans nach gcuirfeadh formhór mór na ndaoine luach le haon cheann díobh. Sna argóintí seo freisin, bíonn an iomarca béime ar cheol: píosaí trí noiméad a d’fhéadfadh, ar lá maith, scríobh i maidin amháin, in aon uair amháin. Ach tábradaíl ar siúl ar scannáin, leabhair, bogearraí agus ar chláracha teilifíse, cnapáin chultúir a ghlacann na céadta uair an chloig ar na céadta daoine lena gcruthú. Teipfidh ar an tionscadal seo munar féidir múnla agus bealach nua a chruthú chun idirbheart an chultúir a chur i gcrích.

Conas gur féidir a leitheid a mhúineadh agus cé leis an “curaclam”? Thuig Tim O Reilly an cheist nuair a dúirt “Obscurity is the problem, not piracy”. Má tá saothar á chóipeáil, á íosluchtú, go dleathach nó mídleathach tá agat; is é an fhadhb is mó nuair nach bhfuil tóir ar an saothar; nuair nach bhfuil sé sa bhfaisean. Agus i gcomhthéacs cultúr an X-Factor, nach leor luach teachtaireacht téacs ar do chuid saothar? Nach “leo” siúd a vótáil ar a son buaiteoir an chomórtais?

Ní hé seo an chéad uair a scríobh mé faoi luach chultúir agus ealaíne agus táim cinnte go dtiocfaidh mé ar ais chuige.

Beo na Samhna: Sásanna na Sláinte

This is my article from BEO.ie November edition. In this I write about iOS, Android and Web apps and sites that can help you stay healthy. Perfect timing I think for anyone planning to turn over a new leaf in January. I even spoke about my recommendations below on a recent broadcast of Splanc on Newstalk.
 
Peggy Bacon in mid-air backflip, Bondi Beach, Sydney, 6/2/1937 / by Ted HoodTáim i mo shuí sa chistin agus tá an bháisteach ag síorthitim amuigh. N’fheadar an é seo an t-am is fearr chun scríobh faoi theicneolaíocht a chabhróidh leat aire a thabhairt dod’ shláinte? Níl uaim ach tine mhór the theolaí, an dá shlipéar agus m’fhallaing sheomra. Bhraithim ciontach faoin alt seo a scríobh go háirithe ó nár rith mé féin ar maidin le drochaimsir. Ach coicís ó shin bhí mé an-mhórálach asam féin ó chríochnaigh mé clár ‘Couch to 10K’. Seo clár 13 seachtain ina ritear trí uaire in aghaidh na seachtaine. Siúlfaidh tú ag an tús le giotaí reatha anois is arís ach ag an deireadh san iomlán tá tú in ann rith gan stró ar feadh 10 ciliméadar. Bhí traenálaí agam i mo phóca i rith an chláir ar fad: feidhmchláirín beag, Couch to 10K
 
Ach in am scríofa an ailt seo, tá an aimsir go hainnis agus is deacair brú a chur ort féin aon ní a dhéanamh nuair mar sin atá sé. Ach, mar a deirim go minic, níor chóir dúinn in Éirinn go háirithe aon ní a chur ar ceal mar gheall ar chúpla braon báistí. Caithfimid coinneáil orainn!
 
Sin ceann de na tréithe is tábhachtaí faoi réim shláinte nó bhia: leanúint leat – is féidir le teicneolaíocht cabhrú go mór linn é sin a dhéanamh. Má choinníonn tú taifead den obair atá curtha isteach agat freisin, is spreagadh mór an méid sin ar laethanta dona dorcha dhúluachair na bliana. Is féidir breathnú siar ar an dul chun cinn atá déanta go dtí seo. Más féidir do chuid éachtaí a roinnt le daoine eile atá den tuairim chéanna. Beidh tacaíocht agat freisin. Más féidir leat léargas a fháil ar imeachtaí lúthchleasa do chairde féin nó daoine a bhfuil meas agat orthu, gríosófar thú chun iarracht a dhéanamh tú féin.
 

Beartas Sláinte

 
Mar sin, lena n-áireamh, is iad beartas, taifead, spreagadh agus tacaíocht na ceithre rudaí is mó cabhair nuair atá tú ag tabhairt faoi réim shláinte. Féach nodanna eile ar shuíomh iontach an rialtais Get Ireland Active – tá neart ann chun thú a ghríosadh ó eolas agus firicí faoi shláinte go cluichí liathróide is rannta. Is fiú go mór roinnt ama a chaitheamh ar an suíomh seo.
 
“Ach Roseanne,” cloisim uaibh, “is colún teicneolaíochta seo, ní slí maireachtála! B’fhéidir gurb ionann an dá rud duitse ach bhí mise ag súil leis an alt sin faoi iOS5 nár scríobh tú go fóill!” Ach, a chairde, tá neart suíomhanna is feidhmchláiríní iOS is Android ann a chabhródh leat beartas agus taifead a dhéanamh agus spreagadh is tacaíocht a fháil nuair a bheas tú ag tabhairt faoi rún sláinte. B’fhéidir go mb’fhearr i bhfad an t-alt seo a scríobh do Bheo mhí Eanair nuair atá dea-mhianta na hathbhliana snasta úr ar bharr d’intinne. Ach dar liom, tá tú i bhfad níos fearr tabhairt faoi dhea-mhian ag am a oireann duit in ionad am nuair atá brú seachtrach ort é a dhéanamh.
 
Seo mo rogha de fheidmhcláiríní idirlín is gutháin a chabhródh go mór le duine atá ag tabhairt faoi.

  
Couch to 10K

 
Seo an ceann ar bhain mise feidhm as, ón tolg i leith. D’éirigh liom meachan a chailleadh lena chabhair agus, ar a laghad, tomhas ghúna amháin. Thaitin sé go mór liom mar lig sé dom taifead a choinneáil, chabhraigh sé liom mo dhul chun cinn a fhorbairt de réir a chéile agus má bhí fonn orm, lig an feidhmchláirín seo dom mo dhul chun cinn a roinnt le mo chairde ar Twitter agus ar Facebook. Fuair mé an-chuid tacaíochta ó mo chairde dá bharr. Is féidir éisteacht le do cheol féin ar d’iPod le linn a bheith ag rith. Le fáil mar fheidhmchláirín iOS.
 

Runkeeper.com

 
Seo an suíomh atá in úsáid agam anois, tharla an Couch 10K críochnaithe agam. Anois tá an nós agam, ligfidh seo dom taifead a choimeád. Tá suíomh ann, www.runkeeper.com, a ligeann duit taifead a choinneáil ded’ chuid cleachtadh lúthchleasa, bealach a leagan amach roimh ré, foireann sráide a chruthú agus ranganna áitiúla a aimsiú. Chomh maith leis an suíomh iontach, is féidir RunKeeper a chur ar uirlísí iOS, Android, Windows 7 agus le déanaí Symbian (e.g. Nokia). Ar iOS is féidir éisteacht le ceol ar an iPod le linn do chleachtadh aclaíochta (seachas snámh…!)
 

Nike Training Club

 
Seo ceann do na mná amháin. Is sás é ó Nike ar ndóigh atá lán le gnáthaimh aclaíochta idir 15 agus 45 nóiméad. Tá físeanna le gach gnáthamh a thugann treoir duit conas gach cuid den ghnáthamh a dhéanamh. Tá treoir ann freisin faoi na huirlisí a bheidh de dhíth (liathróid leighis, mata, meacháin, tromáin lúith srl.). Tá trí léibhéal difriúla ann do thosaitheoirí, idirmheánach is don ard-lúthchleasaí. Is féidir éisteacht le do cheol féin ar an iPod le linn an bhabhta traenála agus is féidir do dhul chun cinn a roinnt ar Facebook agus má tá ballraíocht agat ar Nike.com/NikeWomen, is féidir é a roinnt ansin. Má bhíonn ballraíocht agat ann freisin, gheobhaidh tú gnáthaimh bhreise mar dhuais. Thaitníonn an feidhmchláirín seo go mór liom: tá cuma an-dheas air agus tá na gnáthaimh crua, an-chrua! An t-aon míbhuntáiste ná nach bhfuil an feidhmchláirín seo ar fáil ach don iOS.
 
Chomh maith leis na feidhmchláiríní seo ar mo ghuthán, tá ceann a ligeann duit do ráta chroí a thaifead, tá feidhmchláirín eile Nike a d’fhéadfadh comhrá a dhéanamh le mo bhróga (tá slis sa sáile s’acu) agus ceann darbh ainm de MoodAgent a ligeann dom líostaí ceoil a chruthú bunaithe ar an bhfonn a bheadh orm féin. Tá feidhmchláiríní ann freisin a déanann cluiche de thraenáil: féach mar shampla FitocracyZombies Run. Má tá tuilleadh uait féach an liosta ar Greatist.
 
Má cheapann tú go bhfuil sé dochreidte go mbeadh do bhróga in ann teachtaireachtaí a chur chuig do ghuthán, nó chuig bunachar éigin sa néal, breathnaigh ar Withings. Pleascfaidh d’intinn!